Biokimyəvi oksigen tələbi (BOD)suda olan üzvi maddələrin mikroorqanizmlər tərəfindən biokimyəvi parçalanma qabiliyyətini ölçmək üçün mühüm göstəricilərdən biridir və eyni zamanda suyun və ətraf mühit şəraitinin özünütəmizləmə qabiliyyətini qiymətləndirmək üçün əsas göstəricidir. Sənayeləşmənin sürətlənməsi və əhalinin artması ilə su mühitinin çirklənməsi getdikcə daha ciddi hala gəldi və BOD aşkarlanmasının inkişafı getdikcə yaxşılaşdı.
BOD aşkarlanmasının mənşəyi 18-ci əsrin sonlarına, insanların suyun keyfiyyəti məsələlərinə diqqət yetirməyə başladığı vaxta qədər izlənilə bilər. BOD sudakı üzvi tullantıların miqdarını mühakimə etmək üçün, yəni sudakı mikroorqanizmlərin üzvi maddələri parçalamaq qabiliyyətini ölçməklə keyfiyyətini ölçmək üçün istifadə olunur. İlkin BOD təyini üsulu nisbətən sadə idi, şüa inkubasiya üsulundan istifadə etməklə, yəni su nümunələri və mikroorqanizmlər kultivasiya üçün xüsusi qabda aşılanmış, sonra isə aşılamadan əvvəl və sonra məhlulda həll olunmuş oksigen fərqi ölçülmüş və BOD dəyəri buna əsasən hesablanmışdır.
Bununla belə, şüa inkubasiya üsulu çox vaxt aparır və işləmək mürəkkəbdir, buna görə də bir çox məhdudiyyətlər var. 20-ci əsrin əvvəllərində insanlar daha rahat və dəqiq BOD təyini üsulunu axtarmağa başladılar. 1939-cu ildə amerikalı kimyaçı Edmonds təyin müddətini azaltmaq üçün həll olunmuş oksigenin doldurulmasını maneə törətmək üçün qeyri-üzvi azot maddələrindən inhibitor kimi istifadə etməkdən ibarət yeni BOD təyini metodunu təklif etdi. Bu üsul geniş istifadə olunur və BOD müəyyən edilməsi üçün əsas üsullardan birinə çevrilir.
Müasir elm və texnologiyanın inkişafı və cihazların inkişafı ilə BOD təyinetmə metodu da daha da təkmilləşdirilmiş və təkmilləşdirilmişdir. 1950-ci illərdə avtomatlaşdırılmış BOD aləti meydana çıxdı. Su nümunələrinin müdaxiləsiz davamlı təyininə nail olmaq, təyinatın dəqiqliyini və sabitliyini artırmaq üçün cihaz həll olunmuş oksigen elektrodundan və temperatur nəzarət sistemindən istifadə edir. 1960-cı illərdə kompüter texnologiyasının inkişafı ilə kompüter şəbəkəsi ilə əlaqəli avtomatik məlumatların toplanması və təhlili sistemi meydana çıxdı ki, bu da MİH-nin təyin edilməsinin səmərəliliyini və etibarlılığını xeyli yaxşılaşdırdı.
21-ci əsrdə BOD aşkarlama texnologiyası daha da irəliləyiş əldə etdi. İHM-in daha sürətli və dəqiq müəyyən edilməsi üçün yeni alətlər və analitik üsullar tətbiq edilmişdir. Məsələn, mikrob analizatorları və flüoresan spektrometrlər kimi yeni alətlər su nümunələrində mikrobial aktivliyin və üzvi maddələrin tərkibinin onlayn monitorinqini və təhlilini həyata keçirə bilər. Bundan əlavə, biosensorlar və immunoassay texnologiyasına əsaslanan BOD aşkarlama üsulları da geniş şəkildə istifadə edilmişdir. Biosensorlar üzvi maddələri xüsusi olaraq aşkar etmək üçün bioloji materiallardan və mikrob fermentlərindən istifadə edə bilər və yüksək həssaslıq və sabitlik xüsusiyyətlərinə malikdir. İmmunoassay texnologiyası spesifik antikorları cütləşdirməklə su nümunələrində spesifik üzvi maddələrin tərkibini tez və dəqiq müəyyən edə bilir.
Son bir neçə onillikdə BOD aşkarlama üsulları şüa mədəniyyətindən qeyri-üzvi azot inhibə üsuluna, daha sonra avtomatlaşdırılmış avadanlıq və yeni alətlərə qədər inkişaf prosesindən keçdi. Elm və texnologiyanın inkişafı və tədqiqatın dərinləşməsi ilə BOD aşkarlama texnologiyası hələ də təkmilləşdirilir və yenilənir. Gələcəkdə ətraf mühit haqqında məlumatlılığın təkmilləşdirilməsi və tənzimləyici tələblərin artması ilə BOD aşkarlama texnologiyasının inkişaf etməyə davam edəcəyini və suyun keyfiyyətinin monitorinqinin daha səmərəli və dəqiq vasitəsinə çevriləcəyini proqnozlaşdırmaq olar.
Göndərmə vaxtı: 07 iyun 2024-cü il
